Obecne czasy i szybko zmieniający się świat wokół nas wymagają od nas niemało pracy, a tym samym zdolności do adaptacji w trudnych warunkach. Wiele mówi się o negatywnym stresie i jego skutkach, niestety rzadko omawia się jego przyczyny oraz naturalną funkcję. Czy istnieje jednak coś takiego jak dobry stres i zły stres? Jak stres wpływa na organizm? Biolodzy i lekarze od lat wskazują, że ma swoją fizjologiczną rolę.
Czym jest stres?
W świecie biologii mianem stresora określa się każdy bodziec działający na organizm, który powoduje jakąś reakcję lub skutek. Stres jest więc metodą radzenia sobie organizmu ze zmieniającą się sytuacją. Nieco inaczej rozumiemy pojęcie stresu w psychologii oraz w powszechnym znaczeniu tego słowa. W tym przypadku jest on swego rodzaju napięciem psychicznym wywołanym szeroko rozumianą sytuacją życiową, zawodową lub rodzinną. Ponadto większość z nas odbiera go jako zjawisko jednoznacznie negatywne.
Wpływ stresu na organizm
Rolą stresu jest przygotowanie organizmu do walki lub ucieczki, a tym samym przywrócenie równowagi w której znajdował się przed wystąpieniem bodźca. Mówiąc nieco prościej – nasz organizm reaguje serią złożonych reakcji nerwowych, hormonalnych oraz immunologicznych, dzięki czemu jesteśmy gotowi stawić czoła nadchodzącym wyzwaniom. Przykładami wpływu stresu na codzienne sytuacje życiowe mogą być różnorodne. Gdy denerwujemy się nadchodzącym sprawdzianem, nasz organizm mobilizuje się, zmniejsza uczucie znużenia, umożliwiając nam dłuższą naukę w maksymalnym skupieniu. Jeżeli spodziewamy się ważnych gości, sprzątamy mieszkanie dłużej i dokładniej, mimo że dla wielu jest to nieprzyjemna czynność. Z kolei w trakcie egzaminu na prawo jazdy nasz mózg dostaje sygnały, aby działać szybciej, przez co jesteśmy bardziej uważni na skrzyżowaniach i dostrzegamy znaki drogowe szybciej. Niestety stres nie ogranicza się tylko do pozytywnego, krótkiego działania. Stresujemy się również trudnymi sytuacjami w naszym życiu takimi jak problemy małżeńskie, ciężka choroba lub potrzeba opieki nad osobą bliską.
Dobry i zły stres oraz ich konsekwencje
Krótkotrwały stres, nawet bardzo intensywny nazywany jest eustresem. Jego celem jest poradzenie sobie z napotkaną trudnością i nie prowadzi do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Chociaż samo pojęcie stresu kojarzy nam się raczej negatywnie, to bywają sytuacje w których staje się dla nas korzystny. Stajemy się bardziej skoncentrowani i adaptujemy się do sytuacji, której aktualnie doświadczamy. Taki stres możemy nawet określić mianem motywującego i sprzyjający zdrowej rywalizacji.
Jego głównymi objawami są:
- przyspieszenie akcji serca
- zwiększenie częstotliwości oddechu
- wzrost napięcia mięśniowego
- pocenie się
Należy zauważyć, że po ustąpieniu sytuacji stresującej objawy te znikają. Dobrym zobrazowaniem takiej sytuacji jest na przykład prezentacja w pracy. Przed wygłoszeniem nawet krótkiego referatu serce zaczyna nam bić szybciej, boli nas brzuch, pocą się nam ręce, ale po zakończeniu prezentacji zaczynamy się uspokajać.
Mianem dystresu określa się natomiast długotrwały, ciężki oraz powtarzający się stres. Ten z kolei niesie za sobą szereg negatywnych skutków dla naszego organizmu, takich jak:
- obniżenie nastroju
- problemy ze snem
- problemy z koncentracją
- silne napięcie mięśni
- bóle głowy
- bóle brzucha
- nadciśnienie
- podwyższone ryzyko zawału i udaru
Dochodzi do powikłań somatycznych i zaburzeń lękowych, który utrudniają funkcjonowanie. Ciężko nam dostosować się do sytuacji, a nasze reakcje mogą być nieadekwatne i gorzej nam nad nimi zapanować. Przewlekły stres sprzyja zaburzeniom depresyjnym
Nie da się uniknąć stresu
Choć zabrzmi to banalnie to wpływ stresu na organizm jest nieunikniony. Nawet krótkotrwały, choć nieprzyjemny, jest nam potrzebny. Nie da się przecież uniknąć korków, goniących terminów, wyzwań życiowych czy też innych nieprzyjemnych sytuacji. Niestety dość często powszechnie dostępne i znane metody radzenia sobie ze stresem okazują się niewystarczające. Ponadto niektórzy z nas mają mają naturalnie wyższą skłonność do złego reagowania na stres. Wiele stresujących doświadczeń trwa miesiącami lub nawet latami. Równocześnie wielu z nas w wyniku długotrwałego stresu zaczyna chorować psychicznie lub fizycznie.
Kiedy należy szukać pomocy?
Zawsze warto rozmawiać na temat stresu z członkami rodziny, przyjaciółmi. Istnieje dużo technik relaksacyjnych takich jak technika Jacobsona, które wielu z nasz przynoszą ulgę. Należy jednak pamiętać, że kiedy wpływ stresu na organizm pogarsza nasze funkcjonowanie, zaczynają pojawiać się u nas jego negatywne konsekwencje, to warto skonsultować się z psychiatrą lub psychoterapeutą. Psychiatra oceni jak głęboko zakorzeniony jest problem i wspólnie z Panią/Panem zdecyduje o ewentualnej farmakoterapii. Psychoterapeuci z kolei pomagają radzić sobie ze stresem dzięki prowadzeniu terapii poznawczo-behawioralnej.
