Rodzina zgłasza się do gabinetu psychoterapeuty zwykle wtedy, gdy wcześniejsze próby poradzenia sobie z trudnościami nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Na tym etapie towarzyszy jej często poczucie bezradności, frustracja, smutek lub złość – emocje, które bywają trudne do uniesienia. Czasami jednak nie sama rodzina dostrzega problem – impuls do konsultacji może pochodzić z zewnątrz: od nauczycieli, lekarzy, dalszych krewnych czy instytucji, które sugerują potrzebę rozmowy z terapeutą.
Jak przygotować się do pierwszego spotkania w ramach psychoterapii rodzin?
Choć nie trzeba się specjalnie „uczyć” do wizyty, kilka prostych kroków może pomóc w stworzeniu spokojnej atmosfery:
- Zaplanuj przybycie na czas, by uniknąć pośpiechu i stresu,
- Wyłącz lub wycisz telefon,
- Zadbaj o trzeźwość i pełną obecność psychiczną,
- Uprzedź dzieci (jeśli biorą udział w spotkaniu), że czeka je rozmowa z psychologiem.
Już podczas pierwszego spotkania istotne jest, aby stworzyć bezpieczną przestrzeń do wstępnego poznania. Terapeuta zaprasza do przedstawienia się – pyta o imiona, wiek, zajęcia czy sposoby spędzania wolnego czasu. Przekazuje informacje dotyczące tajemnicy psychoterapii, czego dotyczą zagadnienia nią objęte i w jakiej sytuacji terapeuta jest z niej zwolniony (np. w przypadku zagrożenia życia lub bezpieczeństwa). Następnie zbiera bardziej szczegółowy wywiad dotyczący kontekstu trudności. Często pojawiają się pytania, takie jak:
- Co skłoniło rodzinę do zgłoszenia się właśnie teraz?
- Kto pierwszy zauważył problem?
- Na czym konkretnie polega trudność? Komu najbardziej przeszkadza, a może ktoś jej nie zauważa?
- Jak problem wpływa na codzienne życie? Czy dotyczy tylko jednego środowiska – np. domu, szkoły, pracy?
- Jak sytuacja wyglądała w przeszłości?
- Czy zdarzają się chwile, gdy trudność ustępuje lub jest mniej uciążliwa?
- Jakie działania były już podejmowane w celu rozwiązania problemu?
Często uwaga rodziny skupia się na jednym jej członku – zazwyczaj dziecku lub nastolatku – określanym w terminologii terapeutycznej jako identyfikowany pacjent. To osoba wskazana jako ta, która „sprawia trudności”, ponieważ prezentuje najbardziej widoczne objawy. W podejściu systemowym, odróżniającym się od innych nurtów terapii, zakłada się jednak, że to rodzina jako całość jest „pacjentem” i potrzebuje wsparcia. Terapeuta interesuje się przede wszystkim relacjami między członkami rodziny – tym, jak są ze sobą powiązani i jak współtworzą klimat emocjonalny, który może być źródłem napięć i cierpienia.
Czy to oznacza, że terapeuta doszukuje się winy np. w rodzicach dziecka odmawiającego jedzenia? Zdecydowanie nie.
Psychoterapia rodzinna w nurcie systemowym nie polega na szukaniu winnych. Rolą terapeuty jest przyjęcie perspektywy każdej osoby obecnej w gabinecie – wysłuchanie, zrozumienie i pokazanie szerszego kontekstu problemu. Taka postawa neutralności bywa zaskakująca – szczególnie dla rodziców oczekujących jednoznacznego rozwiązania czy osób przeżywających silne poczucie krzywdy. Tymczasem zadaniem terapeuty nie jest ocenianie ani wydawanie werdyktów, lecz tworzenie przestrzeni do dialogu i szukania nowych, konstruktywnych sposobów rozumienia trudności.
Warto jednak zaznaczyć, że nie każda sytuacja nadaje się do terapii rodzinnej. Czynnym przeciwwskazaniem jest przemoc – jeśli podczas spotkania ujawnione zostaje, że ktoś stosuje przemoc, konieczne jest natychmiastowe zatrzymanie tych działań, pod rygorem zgłoszenia sprawy odpowiednim służbom. Podobne ograniczenia dotyczą osób w czynnym uzależnieniu – zanim rozpoczniemy pracę nad relacjami, najpierw trzeba „ugasić pożar”. Dopiero po ustąpieniu objawów przemocy czy uzależnienia możliwe jest przywracanie wzajemnego zaufania.
Po pierwszym spotkaniu… co dalej?
Pierwsza konsultacja to dopiero początek procesu – ważny krok, ale nie wszystko dzieje się od razu. Warto po spotkaniu:
- porozmawiać w gronie rodziny o tym, jak każdy się czuł podczas wizyty,
- zastanowić się czy terapeuta wzbudza poczucie bezpieczeństwa, a jeżeli nie, to dlaczego,
- zapisać najważniejsze wnioski i emocje (czasem trudno je odtworzyć po kilku dniach),
- nie oceniać siebie nawzajem – każdy potrzebuje czasu, by się otworzyć,
- cierpliwie poczekać na kolejne sesje, jeśli są zaplanowane – niektóre rzeczy zaczynają się układać dopiero w czasie.
Zdarza się, że ktoś wychodzi z poczuciem, że nie został wystarczająco zauważony – np. mówił krócej niż inni. Takie doświadczenia warto otwarcie omówić na kolejnej sesji, by nie narastało poczucie niezrozumienia. Dobra sesja to taka, w której każda osoba czuje się wysłuchana i potraktowana z szacunkiem. Trwała zmiana w relacjach jest trudna do osiągnięcia, jeśli pojawi się niechęć do terapeuty.
Gdyby pojawiły się pytania między spotkaniami…
Jeśli pojawią się pytania między spotkaniami, warto skontaktować się z terapeutą przez recepcję – czasem drobna niepewność może zostać rozwiana jednym telefonem.
Zrozumiałe jest, że rodzina często przychodzi z nadzieją na szybką pomoc i ulgę. Nikt nie chce tkwić w napięciu i cierpieć w relacjach z bliskimi. Psychoterapia to jednak proces, który wymaga czasu, współpracy i gotowości do zmiany. Jeśli np. nastolatek po pierwszej sesji nie chce mówić o swoich emocjach przy rodzicach, nie warto go do tego zmuszać. Czasem lepszym rozwiązaniem może być psychoterapia indywidualna dziecka lub terapia dla pary rodzicielskiej. Kluczem jest dobrowolność – bez niej zmiana nie będzie możliwa (chyba że terapia odbywa się z nakazu sądowego).
Zazwyczaj proces konsultacyjno-diagnostyczny obejmuje do trzech sesji. To wystarczający czas, by rozeznać się w sytuacji i wspólnie podjąć decyzję o dalszych krokach. Na koniec tego procesu ważne jest:
- Wspólne określenie realnych celów terapii, akceptowalnych dla wszystkich członków rodziny,
- Omówienie motywacji do zmiany i współodpowiedzialności za jej przebieg,
- Ustalenie zasad formalnych – częstotliwości spotkań, zasad ich odwoływania oraz ustalenia dotyczące płatności.
Terapia rodzinna – czego się spodziewać po pierwszej wizycie i jak się do niej przygotować? (podsumowanie)
Mamy nadzieję, że już wiesz, czego się spodziewać po pierwszej sesji terapii rodzin. Jeśli wciąż się wahasz i odwlekasz wizytę w gabinecie terapeuty rodzinnego, pamiętaj, że tutaj chodzi o poprawę funkcjonowania całej rodziny. Pamiętaj, że umiejętność radzenia sobie z trudnościami poprawi funkcjonowanie całej rodziny. Również dzieci, co powino być dla was priorytetem.
Jak dostać się do naszego Ośrodka?
Jeśli interesuje Cię nasza oferta lecznicza i diagnostyczna, zapraszamy do naszego Ośrodka IN-MED, jesteśmy na Bemowie, ulica Pełczyńskiego 5 lok 78 w Warszawie.
