Dlaczego diagnoza ADHD tyle kosztuje?

Decyzja o podjęciu diagnostyki ADHD bywa trudna — nie tylko ze względu na wewnętrzne wątpliwości, ale także na czasochłonność i wysokie koszty całego procesu. Wiele osób, mimo realnej potrzeby uzyskania diagnozy, rezygnuje z tej drogi: zdarza się, że cena całego procesu diagnostycznego jest czynnikiem zniechęcającym. Warto jednak zdać sobie sprawę, jakie elementy składają się na całościowy koszt diagnostyki ADHD. O tym właśnie piszemy w poniższym artykule.

Jak przebiega diagnoza ADHD w specjalistycznych ośrodkach?

Przeważnie proces diagnostyczny w kierunku ADHD składa się z dwóch sesji diagnostycznych przeprowadzonych przez psychologa, a potem jeszcze jednej konsultacji z lekarzem psychiatrą. W trakcie tych dwóch sesji diagnostycznych psycholog:

1. przeprowadza wywiad psychologiczny z pacjentem,
2. zbiera informacje dotyczące funkcjonowania tej osoby w okresie dzieciństwa,
3. w okresie dorastania oraz w okresie dorosłym w zakresie deficytów uwagi, funkcji wykonawczych ruchliwości, impulsywności i koordynacji ruchowej.
4. dokonuje spostrzeżeń dotyczących aktualnego reagowania osoby badanej i jej zachowania,
5. przeprowadza także testy i kwestionariusze diagnostyczne, które stanowią ważne uzupełnienie procesu diagnostycznego.

Po tym wszystkim psycholog kontaktuje się z lekarzem psychiatrą przekazując mu dotychczas uzyskane dane dotyczące diagnostyki.

Trzecie spotkanie stanowi już konsultacja psychiatryczna, w trakcie której lekarz psychiatra dokonuje oceny ogólnomedycznej oraz oceny psychiatrycznej, która uwzględnia różnego typu choroby somatyczne i zaburzenia psychiczne mogące imitować objawy ADHD. Po ustaleniu diagnozy formułuje propozycję leczenia.

W ramach procesu diagnostycznego psycholog wydaje obszerną, kilkustronicową opinię zawierającą cały wywiad opisujący różne aspekty funkcjonowania wraz z sugestią potwierdzenia lub wykluczenia diagnozy. Do tej opinii lekarz psychiatra dołącza zaświadczenie o przeprowadzonym procesie diagnostycznym formalnie potwierdzającym lub wykluczającym diagnozę ADHD.

Mieszkasz w Warszawie i w okolicach Warszawy, podejrzewasz u siebie ADHD? Umów diagnozę w Ośrodku IN-MED

Dlaczego psycholog potrzebuje aż dwóch godzinnych spotkań na przeprowadzenie diagnostyki w kierunku ADHD?

Część pacjentów przychodzi do nas mając ze sobą wykonany przy pomocy psychologa test DIVA. Załączony opis zawiera spisane aktualne objawy, trudności osoby badanej. W przyniesionym zaświadczeniu psycholog dokonuje analizy przeprowadzonego testu DIVA, często dołącza do tego wyliczoną punktację. Na tej podstawie stawia diagnozę ADHD (!).

Pacjenci, przychodząc do Ośrodka IN-MED reagują zdziwieniem na rozbudowany proces diagnostyczny. Przecież psycholog, u którego wcześniej byli, przeprowadził w ciągu jednej godziny testy DIVA i błyskawicznie policzył im wyniki, a następnie postawił diagnozę ADHD. W czym jest więc problem?

Psychiatra jako jedyna osoba uprawniona do postawienia formalnej diagnozy

Główny problem polega na tym, że żaden psycholog nie może stawiać klinicznej diagnozy ADHD. Psycholog może jedynie po przeprowadzonym gruntownym wywiadzie rozwojowym poszerzonym o właściwe narzędzia diagnostyczne zasugerować przesłanki wskazujące na ADHD. Błędem jest więc stawianie diagnozy przez psychologa po jednorazowym wypełnieniu przez pacjenta testu DIVA. Sam test DIVA, który nie jest wsparty rzetelnym wywiadem diagnostycznym jest obarczony bardzo licznymi błędami i najczęściej stanowi źródło fałszywej diagnozy. Często wtedy prowadzi to do sytuacji, że ADHD jest rozpoznawane tam, gdzie go w rzeczywistości nie ma. W literaturze fachowej nazywa się to diagnozami fałszywie dodatnimi.

Brak diagnozy ma kluczowe konsekwencje dla nieskuteczności postępowania leczniczego. Osoba zdrowa, która w rzeczywistości nie ma diagnozy ADHD, nie będzie uzyskiwała ulgi lub poprawy w wyniku podjętego leczenia lekami psychostymulującymi rekomendowanymi dla osób z ADHD.

Duża ilość czasu niezbędna psychologowi do przeprowadzenia procesu diagnostycznego łączy się z koniecznością przeprowadzenia wywiadu i dowiedzenia się od osoby badanej, czy swoiste dla ADHD deficyty uwagi, deficyty funkcji wykonawczych, wzmożona impulsywność, ruchliwość lub kłopoty z koordynacją ruchową były mniej więcej stale utrzymującym się wzorcem neurorozwojowym obecnym od okresu wczesnoszkolnego.

W trakcie takiego procesu diagnostycznego psycholog niekiedy musi się zmierzyć z różnymi trudnościami diagnostycznymi. Często się zdarza, że badane osoby w okresie wczesnoszkolnym doświadczały różnych urazowych doświadczeń, różnego rodzaju przemocy, opuszczenia i zaniedbania, które skutkowały stresem, reakcjami lękowymi lub depresyjnymi skutecznie imitującymi, lub maskującymi objawy ADHD.

Dorośli pytani o swoje funkcjonowanie w okresie wczesnoszkolnym lub w okresie dorastania często nie potrafią odpowiedzieć na niekiedy bardzo szczegółowe pytania diagnozującego psychologa, ponieważ są to pytania o niuanse ich zachowań sprzed 10,20 lub 30 lat. Doświadczane traumy zaniedbania lub opuszczenia często się łączą z mechanizmami obronnymi u dzieci w postaci wyparcia i niepamięci tych okresów. Powstałe w tym czasie luki pamięciowe często trudno uzupełnić niezbędnymi dla psychologa informacjami.

Psycholog również dokonuje różnicowania, w jakim stopniu zgłaszająca się osoba nie ma bardzo krytycznego nastawienia wobec swojego aktualnego funkcjonowania, czy nie stawia sobie nadmiernych, zbyt wysokich oczekiwań lub nie ma cech perfekcjonistycznych, gdzie zdrowe, prawidłowe funkcje poznawcze lub wykonawcze będą interpretowane jako niezadowalające i postrzegane jako chorobowe. Psycholog wraz z psychiatrą określają także, w jakim stopniu objawy ADHD wpływały na obniżenie funkcjonowania w okresie dzieciństwa, dorastania – czy wpływ był konsekwentnie widoczny poprzez kolejne lata. Psycholog może zauważyć w procesie badawczym, że pomimo stwierdzanych objawów stopień funkcjonowania tej osoby był jednak dobry, a dolegliwości te zostały w ciągu upływających lat życia skompensowane przez inne wartościowe zasoby tego człowieka.

Psycholog wraz z osobą rozmawiają o wcześniejszym oraz aktualnym środowisku funkcjonowania danej osoby. Badają, jak duża jest presja ze strony tego środowiska. Niekiedy osoba badana funkcjonuje w otoczeniu, gdzie poziom i liczba narzucanych obowiązków, odpowiedzialności, zadań do wykonania pozostaje tak nieadekwatnie jaskrawo wysoka, że przekracza to zasoby dotyczące uwagi, pamięci lub funkcji wykonawczych u każdej innej osoby postawionej w takiej sytuacji. Wtedy diagnozowanie ADHD oczywiście tworzy ryzyko diagnozy fałszywy dodatniej, gdzie w rzeczywistości są to osoby zdrowe poddane ogromnej, niszczącej presji ze strony ich otoczenia. Tzw. “moda na ADHD” może oznaczać nadużywanie tego określenia dla wszystkich stanów, gdzie procesy uwagi są z jakiegoś powodu upośledzone. Przeciążenie pracą i licznymi obowiązkami może być dostrzegane jedynie przez obniżenie uwagi, co też jest nad wyraz chętnie określane tą samą wspomnianą wyżej etykietką.

Skoro już dwie godziny konsultacji psychologicznych, po co jeszcze konsultacja lekarza psychiatry?

Rola lekarza psychiatry jest bardzo ważna w diagnozie ADHD, ponieważ uzupełnia on przeprowadzoną przez psychologa diagnostykę o badanie ogólnomedyczne i psychiatryczne. Dorośli zgłaszają się na diagnostykę ADHD, często mając objawy lękowe i depresyjne.

Lęk i depresja same z siebie powodują nasilone kłopoty z koncentracją, kłopoty z motywacją, typowe trudności prokrastynacyjne, które przez pacjentów są często o interpretowane jako ADHD. Podobnie może być również ze wspomnianym na samym początku przykładem z jednorazową wizytą u psychologa, w trakcie której był wypełniany test DIVA. Dodatnie wyniki testu DIVA sugerujące niby diagnozę ADHD mogą wynikać z nierozpoznanych objawów lękowych lub depresyjnych doświadczanych przez pacjenta w trakcie konsultacji.

Lekarz psychiatra prowadzi diagnostykę różnicową

Lekarz psychiatra również bada ogólny stan somatyczny osoby badanej. Objawy podobne do ADHD mogą być konsekwencją:

• przebytego udaru mózgu,
• nadciśnienia,
• choroby układu krążenia,
• niedoczynności tarczycy,
• a także wielu innych chorób lub obrażeń.

Zaburzenia uwagi, zaburzenia motywacyjne lub zaburzenia funkcji wykonawczych mogą w tych chorobach udawać objawy ADHD.

Istotnym problemem może być również nadużywanie alkoholu i substancji psychoaktywnych. Brak rzetelnego wywiadu przeprowadzonego przez psychologa i lekarza psychiatrę skutkuje tym, że osoba nadużywająca alkoholu (narkotyków) i doświadczająca skutkiem tego dużych kłopotów poznawczych, kłopotów z regulacją emocji, trudności z uwagą i męczliwością może zyskiwać fałszywie dodatnią diagnozę ADHD.

Warto także wspomnieć o osobach, które symulują diagnozę ADHD w celu pozyskania leków psychostymulujących, które postrzegają jako pomoc w trakcie zdawania sesji egzaminacyjnych w toku studiów lub jako pomoc z mierzeniem się z ogromną ilością obowiązków. Pracoholizm generuje często wtórnie zmęczenie i wtórnie zaburzenia koncentracji uwagi. Część badań wskazuje, że w niektórych populacjach badanych studentów częstość nieprawidłowych, fałszywie dodatnich diagnoz ADHD wynosi około 50%.

Jest to istotny problem, który musimy uwzględniać w trakcie procesu diagnostycznego. Jeśli osoba zdrowa będzie przyjmowała leki psychostymulujące, robi to najczęściej wbrew zaleceniom lekarza, stosuje rosnące dawki tych leków ze względu na ich niewystarczające – typowe dla osób zdrowych – małe lub znikome działanie oraz istotnie większe w tej grupie ryzyko uzależnienia od leków psychostymulujących.

Dlaczego diagnoza ADHD tyle kosztuje? (podsumowanie)

Proces diagnostyczny ADHD jest wymagający, czasochłonny i złożony, ponieważ specjaliści muszą mieć pewność, że rozpoznanie jest trafne. Każdy etap — od wywiadu, przez testy psychologiczne, aż po analizę historii pacjenta — ma na celu rzetelne odróżnienie osób, które rzeczywiście potrzebują leczenia, od tych, dla których interwencja medyczna byłaby niepotrzebna, a nawet szkodliwa.

Diagnoza ADHD to nie tylko nazwanie trudności, ale przede wszystkim kierunkowskaz, wskazówka, która pozwala obrać ścieżkę prowadzącą do realnej i odczuwalnej poprawy jakości życia. Dla wielu osób właściwe rozpoznanie otwiera drzwi do skutecznej terapii, farmakoterapii i strategii zarządzania codziennością, które mogą diametralnie zwiększyć ich komfort funkcjonowania.

Jeśli czujesz, że diagnoza ADHD mogłaby pomóc Ci lepiej zrozumieć siebie i znaleźć właściwe rozwiązania, zapraszamy do kontaktu z naszym ośrodkiem. Jesteśmy tu po to, by rozwiać wątpliwości i pomóc w podjęciu świadomej decyzji.

Wciąż nie wiesz, czy diagnoza ADHD ma sens? Sprawdź listę korzyści, jakie daje diagnoza tego zaburzenia: https://inmed.waw.pl/diagnostyka-adhd-jakie-daje-korzysci/

Bibliografia:

• J.J. Sandra Kooij (2022) Adult ADHD Diagnostic Assessment and Treatment, 4th ed. Springer
• Margaret H. Sibley (2021) Empirically-informed guidelines for first-time adult ADHD diagnosis, Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 43:4, 340-351, DOI: 10.1080/13803395.2021.1923665
• Ramachandran, S., Dertien, D., & Bentley, S. I. (2020). Prevalence of ADHD symptom malingering, nonmedical use, and drug diversion among college-enrolled adults with a prescription for stimulant medications. Journal of Addictive Diseases, 38(2), 176–185. https://doi.org/10. 1080/10550887.2020.1732762

Jak dostać się do naszego Ośrodka? 

Jeśli interesuje Cię diagnostyka ADHD u dorosłych w naszej poradni, Ośrodek IN-MED ma swoją siedzibę na Bemowie przy ulicy Pełczyńskiego 5.