Diagnostyka ADHD - jakie daje korzyści?

O korzyściach płynących z diagnozy ADHD należy mówić w kontekście potencjalnych zagrożeń, które wiążą się z jej brakiem. A tych jest całkiem sporo i są one poważne. W poniższym artykule wyjaśniamy, dlaczego diagnoza w zespole nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi jest tak ważnym krokiem w przypadku każdej osoby, u której podejrzewa się to zaburzenie.

Brak diagnozy ADHD to brak leczenia (i z reguły gorsze funkcjonowanie w każdym obszarze życia)

Osoby z ADHD, niezależnie czy mają diagnozę, doświadczają licznych trudności w różnych sferach życia. O ile w przypadku zdiagnozowanych osób skutki ADHD można dość skutecznie kontrolować, tak przy braku diagnozy objawy negatywnie rzutują na wiele sfer codziennego życia.

W poniższym artykule szczegółowo omawiamy korzyści płynące z diagnozy ADHD. Na początku jednak chcemy w telegraficznym skrócie przedstawić argumenty, które powinny skłonić osobę z objawami sugerującymi ADHD do rozpoczęcia diagnozy.

Objawy takie jak nieswoiste wahania nastroju, problemy z koncentracją, prokrastynacja i impulsywność obecne w ADHD rzutują negatywnie na następujące obszary życia:

Niskie osiągnięcia lub różnego rodzaju niepowodzenia w szkole i na studiach;
Funkcjonowanie poniżej swoich możliwości w pracy;
Niższe dochody;
Częste zmiany miejsca pracy;
Nieudane związki i częste zmiany partnerów życiowych;
Nieplanowane ciąże u nastolatek;
Wczesny początek przyjmowania substancji psychoaktywnych;
Podwyższone ryzyko wystąpienia uzależnień;
Niska samoocena;
Niepewność;
Stany przewlekłego zmęczenia;
Przewlekłe zaburzenia snu;
Problemy z koncentracją;

Obecność 3 ostatnich punktów z listy szczególnie dokuczliwie daje o sobie znać u osób dorosłych — sprawia, że często nie są one zdolne do efektywnego funkcjonowania w sferze zawodowej, miłosnej i towarzyskiej.

Współwystępowanie ADHD z innymi zaburzeniami i chorobami

Zdarza się, że ADHD ma związek z występowaniem innych zaburzeń i chorób. Związek ten zachodzi na 2 poziomach.

Statystyki pokazują, że u osób z ADHD niekiedy ma miejsce współwystępowanie tego zaburzenia z dysleksją, dysgrafią, dyskalkulią i dyspraksją oraz zespołem Aspergera, a także chorobą afektywną-dwubiegunową typu II.
W przypadku nieleczonego ADHD występuje zwiększone ryzyko pojawienia się zaburzeń lękowych, depresji, uzależnień, a także stanów przewlekłego zmęczenia.

Biorąc pod uwagę powyższe informacje, jakiekolwiek podejrzenia ADHD powinny skłonić osobę, której one dotyczą, do diagnozy pod kątem tego zaburzenia.

Również u dzieci i młodzieży mogą występować trudności natury emocjonalnej takie jak np.

zaburzenia opozycyjno-buntownicze,
zaburzenia przetwarzania sensorycznego,
nadwrażliwość na odrzucenie.

Zwiększone ryzyko urazów i wypadków

Według badań dzieci i młodzież dotknięte ADHD znacznie częściej niż osoby bez tego zaburzenia doznają urazów wymagających hospitalizacji. Konieczność interwencji medycznych dotyczy w większym stopniu chłopców w wieku nastoletnim. Badania też dowodzą, że młodzi ludzie, u których jest prowadzone leczenie, rzadziej są narażeni na urazy wymagające wizyt w szpitalach.

Większe ryzyko urazów znajduje również odzwierciedlenie w statystyce dotyczącej wypadków samochodowych. Badania pokazują, że:

Nastolatkowie po uzyskaniu prawa jazdy są o 62% bardziej narażeni na uczestnictwo w wypadkach samochodowych w okresie pierwszego miesiąca prowadzenia pojazdu.
Ludzie z ADHD w okresie pierwszych 5 lat prowadzenia pojazdów są o 37% bardziej narażeni na wypadek samochodowy niż osoby bez tego zaburzenia.

Problemy w związkach

U osób z ADHD występuje większy odsetek rozstań. Na ten stan rzeczy składa się wiele przyczyn, których źródłem jest omawianie zaburzenie.

Codzienność w związkach ADHD

Bycie w związku z osobą z ADHD wymaga od osób neurotypowych wysokiej empatii i wyrozumiałości. Główne trudności stojące na drodze do szczęśliwej relacji tkwią w problemach z komunikacją.

Osoby z ADHD często rozpraszają się w trakcie rozmowy, przerywają swoim partnerom i czasem sprawiają wrażenie, jakby zdanie drugiej osoby w ogóle ich nie obchodziło. Do tego trzeba dodać zapominanie o terminach i problem z dotrzymywaniem obietnic. Wszystkie te cechy sprawiają, że związek z osobą z ADHD jest sporym wyzwaniem dla osób neurotypowych. Na szczęście diagnoza zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi może diametralnie poprawić funkcjonowanie związku ADHD-owców.

Często zgłaszanym problemem przez partnerów osób z diagnozą ADHD jest brak zdecydowania w podejmowaniu decyzji. Kobiety niekiedy postrzegają mężczyzn jako pozbawionych sprawczości. To też może prowadzić do wytworzenia w głowie kobiety obrazu partnera jako osoby niewystarczająco męskiej.

Również wahania nastroju u osób z ADHD mogą pogarszać atmosferę w związku. Bywa, że partnerzy ADHD-owców nie potrafią zrozumieć, co jest przyczyną nagłych zmian emocjonalnych ich partnerów. Tyczy się to szczególnie sytuacji, w których dana osoba nie ma świadomości swojego zaburzenia.

Trudności seksualne

Bywa, że codzienne relacje kładą się cieniem na satysfakcję z życia seksualnego w związkach, gdzie występuje ADHD. Partnerzy bez zaburzenia niekiedy zgłaszają, że w związku czują się jak rodzic, co utrudnia właściwe postrzeganie drugiej osoby w kontekście seksualnym.

Również gwałtowne reakcje osób z ADHD przekładają się na zaburzone funkcjonowanie w sferze intymnej. Zdarza się, że osoby bez ADHD twierdzą, że wybuchy gniewu ich partnerów odbierają chęć do współżycia.

Problemy z koncentracją są także powodem zaburzeń w obszarze seksualności. Osoby zmagające się z zaburzeniem nie potrafią wystarczająco długo utrzymać uwagi wokół tego, co dzieje się w sypialni, co przekłada się na brak przyjemności.

Często się zdarza, że to właśnie partner lub partnerka osoby z ADHD zachęca do przeprowadzenia diagnozy. Nierzadko grożąc rozpadem relacji, jeśli potencjalny ADHD-owiec nie podejmie próby diagnozowania.

Zarządzanie budżetem

Cechą charakterystyczną ADHD jest podejmowanie nieprzemyślanych — niekiedy też impulsywnych — decyzji. Znajduje to również wyraz w podejmowanych decyzjach zakupowych.

Dane nie pozostawiają złudzeń: osoby z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi częściej dokonują nieprzemyślanych i spontanicznych zakupów, a także mają problem z oszczędzaniem pieniędzy.

Problem z właściwym zarządzaniem pieniędzmi może też negatywnie oddziaływać na atmosferę w związkach osób z ADHD. Dysfunkcje w obszarze gospodarowania finansami też przekładają się na zmniejszoną szansę na ogólny sukces finansowy osób z ADHD.

Niezdiagnozowane ADHD, a efekty w szkole i na studiach

Dzieci z ADHD w szkole często mają skłonność do przerywania lekcji i zabierania głosu bez pozwolenia. Nierzadko utrudniają naukę innym uczniom lub też przestają brać aktywny udział w zajęciach.

U podstaw tych zachowań leży kilka przyczyn wynikających z ADHD. Przerywanie zajęć to skutek nadpobudliwości, jeżeli zaś chodzi o trudności w podążaniu za tokiem zajęć, to są one spowodowane niską zdolnością do koncentracji.

Powyższa charakterystyka sytuacji dzieci z ADHD w szkole, skutkuje brakiem chęci do nauki, częstszym przerywaniem edukacji. A to z kolei prowadzi do przedwczesnego zakończenia nauki i znalezienia pracy w zawodzie, który nie zapewnia osobistego spełnienia.

Jeżeli chodzi o kształcenie na poziomie akademickim, tu także osoby z ADHD wykazują większe trudności niż ich neurotypowi rówieśnicy. Nadal odgrywają tu dużą rolę trudności z koncentracją, motywacja do nauki, odwlekanie rzeczy na później, znudzenie tematami zajęć, organizowanie swego czasu nauki. Piętrzenie się tych trudności często skutkuje przerywaniem lub porzucaniem studiów.

Jednakże trzeba w tym miejscu zaznaczyć, że często na studiach osoby z ADHD zaczynają osiągać zadowalające efekty w nauce. Wynika to z charakterystycznej cechy tego zaburzenia, którą jest tzw. hiperskupienie (z angielskiego często określane jako hiperfocus).

Hiperskupienie to nic innego, jak zdolność do intensywnej pracy w obszarze, który interesuje osobę z ADHD. Często właśnie w trakcie studiów osoby z tym zaburzeniem potrafią uruchamiać tę właściwość mózgu. Trzeba jednak pamiętać, że często ADHD-owcom nie jest dane dotrwać do tego etapu kształcenia, bo kończą przedwcześnie edukację z powodu wyżej wymienionych symptomów.

Narkotyki — niebezpieczny środek autoterapii

Część osób z ADHD może odczuwać iluzję uspokojenia przy spożywaniu substancji psychoaktywnych. To sprawia, że przejmują one główny środek w tej niezbyt rozsądnej autoterapii.

Trzeba też zauważyć, że funkcjonowanie mózgu u osób z ADHD stwarza większą podatność na substancje takie jak alkohol i narkotyki. Osoby te nie stawiają na pierwszym miejscu doznań związanych z tzw. hajem, a raczej oczekują w destruktywny sposób, że dana substancja pozwoli złagodzić objawy takie jak nadpobudliwość i gonitwa myśli.

Skłonność do nadużywania substancji psychoaktywnych może mieć też źródło w codziennych niepowodzeniach życiowych. Osoba, doświadczając problemów w sferze zawodowej, miłosnej i ekonomicznej, z czasem może szukać ratunku w używkach. W końcu one dają złudne poczucie ucieczki od problemów. Niestety ukojenie jest tutaj tylko chwilowe.

Spóźniona diagnoza ADHD

Statystyki pokazują, że osoby z ADHD otrzymują diagnozę — tym samym również pomoc — po 12-13 latach poszukiwań przyczyn różnego rodzaju trudności w sferze psychicznej, z którymi się mierzą.

Zdarza się, że lekarze diagnozują wcześniej stany lękowe, depresję lub uzależnienia, nie wiążąc ich z pierwotnym podłożem neurorozwojowym, którym jest tak naprawdę ADHD. Tym samym podejmowane leczenie dolegliwości lękowych i depresyjnych może nie przynosić odpowiednio szybkich, oczekiwanych skutków.

Dopiero postawienie prawidłowej diagnozy, jaką jest ADHD, często pozwala spojrzeć na objawy całościowo. Umożliwia to lekarzowi stworzenie praktycznego planu leczenia, w którym najpierw leczone są dolegliwości lękowe i depresyjne, nadużywanie substancji, a w następnym etapie początek leczenia zaburzeń koncentracji, motywacji, prokrastynacji. Wielokrotnie zdarzają się sytuacje, gdy pacjent, który nadużywał alkoholu i narkotyków, podejmuje leczenie odwykowe, utrzymuje abstynencję, ale jednocześnie na zajęciach terapeutycznych ma bardzo duże trudności z koncentracją. Cały czas “…odpada uwagą….”, jest “….obecny…” na zajęciach tylko na ich początku. Przyczyną jest brak diagnozy ADHD i wtórny do tego brak leczenia, bardzo utrudniający tej osobie aktywne zaangażowanie się w słuchanie i wymianę swoich refleksji.

Wyższy odsetek hospitalizacji na oddziałach psychiatrycznych

Statystyki pokazują, że odsetek osób z ADHD wśród wszystkich pacjentów poradni psychiatrycznych waha się między 15 a 27%. Podejrzewa się, że powodem tej sytuacji jest częste współwystępowanie innych problemów natury psychicznej u osób z ADHD.

Należy do tego dodać fakt, że nieleczone ADHD może prowadzić do zaburzeń psychicznych, które wymagają hospitalizacji na oddziale psychiatrycznym. Trzeba tu też zaznaczyć, że niemały procent pacjentów z ADHD wymaga leczenia z powodu uzależnień od narkotyków.

Diagnostyka ADHD – pierwszy krok do lepszego życia

Diagnoza ADHD może stanowić punkt zwrotny w drodze do uzyskania bardzo znaczącej poprawy jakości życia u osób, których ten problem może dotyczyć. Biorąc pod uwagę wszystkie zagrożenia — zdrowotne, społeczne i emocjonalne — należy stwierdzić, że ilość strat ponoszonych w życiu za brak diagnozy i leczenia, jest bardzo duża. Odpowiednia terapia ADHD jest w stanie znacznie zredukować te zagrożenia.

Źródła: